Architectuur bekeken door een dementiebril
Bij het uittekenen van de nieuwe bouwlaag voor De Wingerd hebben de ontwerpers een dementie-bril opgezet. Dat wil zeggen, zij keken naar de architectuur en de aankleding van de nieuwe woningen door de ogen van de bewoner. Hoe ziet een gang met een reeks identieke deuren eruit voor een persoon met dementie? Hoe zorg je ervoor dat een functionele sanitaire cel een herkenbare badkamer wordt en geen witte waas wordt waarin je op zoek moet naar de lavabo of het toilet…
De manier waarop mensen reageren op zintuiglijke informatie verandert drastisch wanneer de hersenfuncties wijzigen door dementie. Maar niet enkel dat, ook het “lerend vermogen” verloopt moeizamer en dat heeft zijn weerbots op het zich kunnen oriënteren in de nieuwe omgeving wanneer iemand vanuit de vertrouwde thuisomgeving naar het woonzorgcentrum komt.
Zintuiglijke prikkels worden gaandeweg het dementieproces minder goed begrepen, soms worden prikkels ook meer en meer als vervelend ervaren. De persoon met dementie keert dan in zichzelf en is steeds minder instaat de eigen alertheid te reguleren, waardoor het lijkt alsof de bewoner in snel tempo achteruit gaat en in zichzelf verzonken raakt. Om de “sensomotorische integratie” te stimuleren waar dat nog kan en om het contact met de bewoner te bewaren, werken we De Wingerd voortdurend innovatieve projecten uit.
De realisatie van de nieuwe bouwlaag bleek de ideale gelegenheid om een reeks architectonische hulpmiddelen in te bouwen die gedeeltelijk remediëren aan deze problematiek. Tegelijk houdt het ontwerp van de nieuwe woningen rekening met praktische aanbevelingen van de medewerkers in zorg én vooral hun expertise opgebouwd vanuit de ervaring met het Kleinschalig Genormaliseerde Wonen in het eigen woonzorgcentrum en binnen het uitgebreide professioneel netwerk.
Jo De Clercq (kinesitherapeut verbonden De Wingerd en zelfstandig comfortzorgconsulent) formuleerde een aantal richtlijnen om de autonomie van de bewoners te versterken. Dankzij eenvoudig te realiseren ingrepen of aangepaste keuzes bij de binnenhuisdecoratie, komt de leefomgeving tegemoet aan de cognitieve beperkingen van de persoon met dementie. Het gebruik van kleuren en contrasten die de omgevingsprikkels helpen filteren en structuur brengen in de omgeving, bewijzen vandaag hun deugdelijkheid. Deurlijsten en plinten worden er donker gelakt, dat zorgt voor een duidelijke contouren in het gezichtsveld. Deuren waar een bewoner niet door kan, zoals een buitendeur of een technische ruimte, worden niet extra geaccentueerd. We willen de bewoners immers niet naar een deur toe leiden die gesloten blijft en daardoor enkel voor verwarring of meer onrust zorgt. Idealiter gaan deze deuren zelfs helemaal op in de wand.
De vloer is neutraal van kleur en mat, want reflectie op de grond van langs ramen en dakkoepels invallend licht levert een gans vertekend beeld op wanneer je door een dementiebril kijkt. Een felle plek zonlicht op de spiegelende vloer in het gedempte licht aan het einde van de gang, wordt met die dementiebril al snel een gapend en bedreigend gat. In een natte cel met kraaknette heldere wandtegels en hagelwit sanitair vervagen alle objecten tot een verwarrend en soms opbollend beeld dat een bewoner met dementie laat duizelen. Door warme tinten en hoge contrasten te combineren worden alle elementen netjes gekaderd: toilet en lavabo steken duidelijk af tegen de donkere tegels aan de wand en de heldere antislipvloer van de inloopdouche wordt door diezelfde tegels afgeboord. Zelfs bekeken door een dementiebril wordt deze badkamer opnieuw een herkenbaar en vertrouwd geheel.
Bij het uittekenen van de nieuwe woningen heeft men ook rekening gehouden met een aantal praktische aspecten, zoals toegankelijkheid met een tillift of het gebruik van een douchestoel, zo werden ook de hangtoiletten verlengd omdat een zorgverlener bij een normale uitvoering nauwelijks ruimte heeft om achter iemand rug te reiken wanneer die persoon even hulp nodig heeft bij toiletgebruik. Over alles werd grondig nagedacht, gewikt en gewogen, zelfs over de spiegel in de badkamer die zijn makkelijk afneembaar. Een bewoner met dementie die het eigen spiegelbeeld niet langer herkent, kan onrustig worden, plots ook bang of agressief reageren wanneer er plots een naakte onherkende figuur in de badkamer staat.
De Wingerd loopt vandaag vooruit op de bewustwording rond de problematiek van de “sensomotorische integratie” bij ouderen met dementie. Elders in de lage landen worden er vergelijkbare pilootprojecten opgestart door bevlogen zorgverstrekkers, zelfs in de schoot van het Expertisecentrum Dementie denkt men over de effecten na. Het staat als een paal boven water dat Woonzorgnet-Dijleland vzw met dit project de pioniersrol terug heeft opgenomen waar het gaat om zorginnovatie en architectonische vernieuwing, helemaal ten bate van die meest kwetsbare doelgroep waar we met z’n allen zorg voor willen dragen.