Zintuigelijke prikkelsturing door deprivatie en/of stimulering

We testen in De Wingerd niet alleen de effecten van een bedkoepeltoepassing uit, waarmee audiovisuele prikkels worden gefilterd of toegevoegd om extra mentale en fysieke rust te brengen bij personen met dementie. We meten ook het effect van schommelen, een zintuigelijke voorspelbare ritmische prikkel, op het ontspannen via niet medicamenteuze ondersteuning.

Een hele tijd geleden hadden we de Wellness Nordic Relax Chair (afbeelding 1) verdeeld door Arjo in bruikleen. Deze zetel werd ontworpen om personen met cognitieve stoornissen, waaronder dementie, te helpen ontspannen met rustgevende muziek, tactiele stimulatie en schommelbewegingen. Tijdens die proefperiode noteerden we enkele bedenkingen: oa. de medische en weinig huiselijk look van dit geheel en het zijdelings gaan zitten of rechtstaan. Wel zagen we toen reeds de positieve effecten van het schommelen aan zich.

Nadien deden we binnen het Zenso Cocoon project heel wat ervaring op met Glider Chairs (afbeelding 2). Hoewel de look ervan meer aansloot bij het genormaliseerd wonen, hadden deze dan weer het nadeel dat de schommelbeweging geïnitieerd moest worden vanuit de persoon zelf. Wanneer de ‘swing’ of ‘glide’ beweging extern wordt geïnitieerd, werkt het schommelprincipe ook bij personen met gevorderde dementie en verminderde motorische mogelijkheden.

Schommelstoelen: een uitdagende zoektocht

Met deze ervaringen in het achterhoofd, ging comfortzorgspecialist Jo De Clercq begin 2022 op zoek naar alternatieven en uitbreidingen. We onderzoeken nu of het extern geïnitieerde schommelen dat 24/7 kan aangebonden worden, met respect voor zit- en ligcomfort in een huiselijke design, een meerwaarde betekent bij personen met dementie. Concreet: kan de extra aangeboden zintuigelijke tactiele, proprioceptieve en vestibulaire prikkel bijdragen aan meer rust in het aangetaste brein?

Endorfine: de natuurlijke gelukkigmaker

We hebben vanuit onze lerende houding vastgesteld dat de endorfine-boost, voortkomend uit het schommelen, een grote meerwaarde zou kunnen vormen naar de zorg- en levenskwaliteit voor de persoon met dementie. Het ‘gelukshormoon’ heeft niet alleen een wetenschappelijk bewezen positieve invloed op stress, angst en pijn, maar ondersteunt ook de lichamelijke weerstand tegen virale en bacteriële aandoeningen. Bovendien blijft deze gelukkigmaker na het vrijkomen tot wel 2 uur in het lichaam aanwezig, vooraleer het hormoon afgebroken wordt in de lever.

Een gelijkaardig effect ontstaat ook door het eten van chocolade, omdat vet en suikers ons lichaam een endorfine-boost geven. Dit verklaart meteen waarom personen met dementie verlekkerd zijn op zoetigheden. Dit omdat ze evolueren van een minder en minder rationeel beredenerend naar een meer en meer emotioneel zintuigelijk brein. Ze leven hierdoor meer en meer in het eigenlijke nu-moment, iets wat onze maatschappij de dag van vandaag te weinig doen, waarin zintuigelijke directe beleving zonder beredeneringsnoodzaak enorm van belang is naar kwaliteit van leven en zorg. Hierdoor wint de endorfine release aan effect bij personen met dementie. Ook sporten of intensief bewegen maakt deze stof vrij in het menselijke lichaam, om die reden zien we het vaak moeilijk te onderbreken dool- of dwaalgedrag als vorm van intensief bewegen. Zonlicht, liefde en genegenheid, eens goed lachen, maar dus ook schommelen maakt het ‘gelukshormoon’ vrij.

Meerdere troeven

De instelbare schommelbeweging van de Zen Zorgstoel ontwikkeld door FitForm/Wellco combineert zitcomfort met een herkenbaar en huiselijk design (afbeelding 3). De vormgeving van deze elektrische relax en volledig geautomatiseerde schommelstoel sluit aan bij onze visie op kleinschalig genormaliseerd wonen. Gedurende 10 weken testten we dit type uit in De Wingerd, bij meerdere bewoners, en hebben we onze bevindingen gedocumenteerd.

Eén opmerking die we als opbouwende feedback meegeven aan de ontwerpers en de fabrikant: het concept van zintuigelijk geïnformeerde en gestabiliseerde positionering ontbreekt enigszins, hetgeen nodig is bij personen met gevorderde dementie. Zo willen we vanuit De Wingerd in co-creatie bijdragen aan het nog beter afstemmen van de Zen Zorgstoel op de specifieke noden van het brein in elke dementiefase.

Wordt vervolgd…

Deze pilot met de Zen Zorgstoel is geen eindpunt in het onderzoek naar het effect van schommelen bij personen met dementie. Dit dankzij een innovatief productontwerp van een Amerikaanse start-up, waar we met De Wingerd mee in geïnvesteerd hebben via een Kickstarter. De financiële middelen, om een eerste productie mogelijk te maken, zijn er nu en wanneer we dit nieuwe hulpmiddel binnenkort ter beschikking krijgen, zullen we hiermee elk bed, elke (rol)stoel en (relax)zetel kunnen laten schommelen, met instelbaarheid van verschillende facetten.

 

Contact & Info

• Jo De Clercq, comfortzorg en innovatie expert Woonzorgnet-Dijleland – jo.declercq@wznd.be
• Karen Claes, kinesitherapeut WZC De Wingerd
• Marijke Wolput, kinesitherapeut WZC De Wingerd