Alzheimermedicatie straks niet meer terugbetaald?
Midden oktober, een schokgolf gaat door het land wanneer bekend wordt dat de medicatie tegen Alzheimer vanaf 1 juli 2020 niet meer terugbetaald zal worden wegens te weinig effect en dus een niet doelmatige inzet van de financiële middelen. Dat budgetvoorstel van het ‘verzekeringscomité’ van het Riziv, een commissie met vertegenwoordigers van artsen en ziekenfondsen, moet dan nog wel door de Algemene Raad van de overheidsdienst bekrachtigd worden. De eerste reacties die we zien verschijnen op het nieuws, tonen de ontgoocheling en de bezorgdheid van velen. Hoog tijd dus voor wat nuancering en duiding bij dat nieuws.
De redactie sprak met Jan Vanwezer, dagelijks verantwoordelijke in De Wingerd, en met Dr. Eric Triau, neuro-psychiater en specialist ter zake.
De oude middelen werken niet voor iedereen en het nieuwe medicijn is er nog niet …
Jan: “Het is helaas zo dat de bestaande geneesmiddelen, of liever medicatie om de ziekte van Alzheimer af te remmen, bij de meeste bewoners in De Wingerd slechts heel beperkt effect hebben. Mensen ervan genezen of zelfs nog maar het dementieproces stoppen, doen de vandaag verkrijgbare pillen niet. Net om die reden hanteren de CRA’s in De Wingerd al enkele jaren een eerder terughoudend voorschrijfbeleid en wordt elke vorm van medicatie continu geëvalueerd.”
De praktijkervaringen van huisartsen en specialisten bevestigen de overwegingen en argumenten binnen De Wingerd, maar toch blijft het al dan niet gebruik van de momenteel gekende geneesmiddelen telkens weer een hoogst individuele afweging per bewoner en een weloverwogen beslissing van de arts in samenspraak met alle bertrokkenen. We vroegen Dr. Eric Triau, verbonden aan Woonzorgnet-Dijleland, om een reactie.
Wat gebeurt er straks met middelen zoals Aricept, Exelon, Reminyl en Ebixa die jarenlang werden voorgeschreven om de symptomen van Alzheimer af te zwakken en die mits een akkoord van de adviserende geneesheer door de mutualiteit werden terugbetaald?
Eric: “De voorbije 20 jaar en tot op heden kennen we een erg gedetailleerde erkenningsprocedure waarbij niet alleen de diagnose dementie een rol speelt, maar bijvoorbeeld ook de MMSE-score of de zogenaamde ‘mini mental state’. Een aanvraag is nog ontvankelijk bij een score hoger dan 10, maar hoger dan 24 vraagt de terugbetalingsinstantie dan weer een bijkomend neuropsychiatrisch onderzoek en een hersenscan om eventueel andere oorzaken van cognitief falen uit te sluiten. Daarnaast worden ADL en IADL scores, waardes die weergeven hoe autonoom een persoon nog is in het dagelijkse leven en hoe goed die nog sociaal functioneert, mee in rekening gebracht voor de goedkeuring van een terugbetalingsaanvraag. Ook het therapeutische behandelingsplan van huisarts en professionele zorgverleners is in deze procedure van belang, net als de ondersteuning door de mantelzorgers. Pas als aan al deze voorwaarden is voldaan, kan de adviserende arts van de mutualiteit een goedkeuring tot terugbetaling verlenen voor in eerste instantie 6 maanden. Dan dienen de effecten van de medicatie opnieuw geëvalueerd te worden en indien effectief bevonden, volgt een verlenging van 1 jaar.”
“Sinds de introductie van de generische geneesmiddelen een achttal jaar geleden, is de kost van deze medicatie aanzienlijk verminderd. We schrijven nu op stofnaam voor en de vroegere merken werden vervangen door: donepezil, rivastigmine, galantamine en memantine. Dat laatste trouwens altijd in een combinatietherapie. Waar men vroeger bijvoorbeeld 100 euro per maand op tafel moest leggen voor Aricept komt dat vandaag neer op 11 euro of 4 euro mits terugbetaling. Dat is toch een aanzienlijk verschil. Zelfs indien artsen deze medicijnen na 1 juli volgend jaar blijven voorschrijven, omdat ze voor een bepaalde groep van patiënten toch nuttig zijn, blijft de meerkost dus eerder beperkt tot ongeveer 7 euro per maand oftewel 84 euro per jaar. Alleen pleisters blijven duur en deze worden ook alleen maar toegepast wanneer de pillen niet goed worden verdragen. Het individuele effect van de geplande schrapping van de terugbetaling is dus eigenlijk niet zo groot.”
“Specifiek voor De Wingerd is het zo, gezien het voortschrijdende ziekteproces, dat dit type medicatie nog maar weinig wordt toegepast en alleen na zorgvuldige evaluatie. Onderzoek wees uit dat slechts bij 1 op de 4 patiënten een meetbaar effect vastgesteld werd, gedurende 6 maanden tot een jaar. Nadien neemt de doelmatigheid van deze medicatie meestal af. Doordat we mensen zo lang mogelijk in hun thuissituatie willen ondersteunen, is het meestal nog weinig zinvol deze pillen voor te blijven schrijven van zodra men omwille van een toenemende dysfunctie niet meer thuis kan wonen en naar het woonzorgcentrum komt. Maar nogmaals, het wordt altijd individueel bekeken of iemand er baat bij kan hebben en als dat zo is, dan zullen we deze middelen
blijven voorschrijven.”
Uitdoofscenario
Bij de ziekenfondsen valt wel te horen dat ze geen ‘harde’ stopzetting zullen doorvoeren, eerder een afbouw door sensibilisering bij de voorschrijvende artsen en het niet meer opstarten van nieuwe terugbetalingsdossiers. Patiënten die nu nog Alzheimermedicatie
voorgeschreven krijgen, mogen op terugbetaling blijven rekenen. Dat was alleszins de boodschap die Anne Hendrickx, namens de Socialistische Mutualiteiten, en Luc Van Gorp, van de Christelijke Mutualiteiten unisono aan de pers mee hebben gegeven. “Er mogen geen nieuwe patiënten meer bijkomen en tegelijk moeten we de discussie aangaan over hoe we de patiënten beter begeleiden. We mogen niet langer de indruk geven dat er medicijnen zijn die het ziekteverloop vertragen.”
Alleen al het niet meer toelaten van nieuwe erkenningsaanvragen zou naar schatting 2 miljoen euro besparen op het globale budget van de terugbetaling van medicatie die oploopt tot ruim 4 miljard euro per jaar. De uittredende federale regering, met federaal minister Maggie De Block (Open VLD) op Volksgezondheid, en het Riziv dringen bij de zorgverzekeraars en de farmaceutische sector aan op een budgettaire inkrimping van 160 miljoen in de globale uitgaven voor medicijnen. Het voorschrijfgedrag en het gebruik van vaak te weinig afdoende geneesmiddelen zorgt jaar na jaar immers voor groeiende
budgetoverschrijdingen. Geld dat er niet is, of elders beter kan ingezet worden in de gezondheidszorg. Daarover is iedereen het eens. Toch zijn de meningen niet onverdeeld, Sebastiaan Engelborghs, diensthoofd neurologie aan het UZ Brussel, is niet gelukkig met deze maatregel en reageerde in De Standaard: “De medicatie maakt misschien geen groot verschil bij cognitieve tests. Veel
belangrijker: studies wijzen erop dat patiënten dankzij die medicatie wel langer thuis kunnen blijven wonen.”
Die genuanceerde visie vertolkt ook Jurn Verschraegen, directeur van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen
in het duidingsprogramma ‘De wereld vandaag’: “Betaal alleen nog terug als de behandeling effect heeft gehad, zorg ervoor dat een startdatum ook meteen een stop-perspectief heeft en schenk aandacht aan zowel ziekte- als zorgdiagnostiek en mantelzorg. We moeten vermijden dat we het kind met het badwater weggooien. We moeten ervoor zorgen dat de levenskwaliteit van mensen met dementie en hun mantelzorgers ondersteund wordt.”
Dan toch een medicijn tegen Alzheimer ?
Net wanneer dit maatschappelijk debat in volle hevigheid woedt pakt de Amerikaanse farmareus BioGen uit met een primeur. Ze brengen een nieuw middel tegen dementie op de markt: ‘Aducanumab’. Nieuwe testresultaten zouden indicaties opleveren dat het
medicijn tòch werkt. Eerder leek het onderzoek op een dood spoor te zitten. Prof. Dr. Bart De Strooper, beter bekend
als de Alzheimer-professor die probeert om het ziekteproces te doorgronden, gewaagt van ‘spectaculair nieuws’.
Voor deze generatie Alzheimerpatiënten komt het aangekondigde middel sowieso te laat. Als er met Aducanumab eindelijk een medicijn is dat de ziekte kan vertragen, stoppen of zelfs kan voorkomen vanaf de eerste diagnose, dan is het nog niet voor morgen. Ook al leek het eind oktober wel even zo, daar zijn we helaas nog lang niet.
Het geneesmiddelenonderzoek wat leidde tot ‘Aducanumab’ roept hier en daar wel twijfel op. De grootschalige studie leverde aanvankelijk geen resultaten op en BioGen stopte de ontwikkeling. Dat doet een bedrijf niet zomaar als het eerst miljoenen geïnvesteerd heeft. Dat ze nu een half jaar later toch met het nieuws komen dat er een vergunningsaanvraag voor hetzelfde middel wordt gedaan in de VS, doet bij sommigen de wenkbrauwen fronsen.
Kleine doelgroep
De werking van Aducanumab richt zich op de amyloïd-eiwitten in de hersenen waardoor de ontwikkeling van Alzheimer kan worden tegengegaan. De schade van die eiwitten is mee de oorzaak van de ziekte, maar dan behandelt het nieuwe middel nog maar één van de vele aspecten die leiden tot dementie. Het zou daarom alleen geschikt zijn voor mensen in een vroeg stadium van Alzheimer, bij jonge mensen met dementie en bij een héél vroege diagnose. Bij ouderen hangt dementie wellicht ook nog samen met andere verouderingsmechanismen in de hersenen.
Dr. Triau, hoe schat u de kansen in dat dit medicijn dé doorbraak is, waar we met z’n allen op zitten te wachten?
“Deze immunotherapie is zonder meer een hoopgevende ontwikkeling. Prof. Mathieu Vandenbulcke doet aan de KU Leuven trouwens onderzoek naar vroegtijdige diagnoses aan de hand van PET-scans waarbij de beginnende opstapeling van het eiwit in de hersenen gevisualiseerd wordt, vóór het begin van de geheugenstoornis. Het is ook niet de eerste keer dat een veelbelovend product, om dit proces tegen te gaan, toch geen goede testresultaten oplevert in de praktijk. Dat men nu bij een herweging van de resultaten toch een effect lijkt vast te stellen, is veelbelovend. Maar het blijft altijd afwachten. Het is positief nieuws, maar nog niet dé ontdekking waarmee we iedereen zullen kunnen helpen.”
Wie na het lezen van dit artikel met vragen achterblijft omtrent de zin of onzin van de bestaande medicatie, de uitdovende terugbetaling daarvan of de medische aspecten van de neerslaande amyloïd-eiwitten in de vroege stadia van de ziekte, kan bij de behandelende artsen of via de zorgcoördinatoren in De Wingerd ook bij Dr. Eric Triau terecht.
Meer informatie over het behandelen van personen met Alzheimer en andere vormen van dementie krijg je bij de consulenten van het Expertisecentrum Dementie MEMO.